Genel olarak bir tanımını yapacak olursak eğer çerez, internet sitesi operatörleri tarafından kullanıcıya ait cihaza yerleştirilen bir tür metin dosyası olup HTTP(S) (Hiper Metin Transferi Protokolü) talebinin bir parçası olarak aktarılır. HTTP ise internet sitelerine bağlanmayı sağlayan bir protokoldür. HTTPS’te ise, HTTP paketi güvenli bir kanal üzerinden iletilir. Bir başka tanıma göre ise çerezler, bir internet sayfası ziyaret edildiği zaman kullanıcılara ait birtakım bilgilerin kullanıcıların terminal cihazlarında depolanmasına izin veren düşük boyutlu zengin metin biçimli text formatlarıdır şeklinde tanımlanmaktadır.
Çerez türlerinin neler olduğunu hangi verilerimizi hangi çerez ile rızamız dahilinde muhafaza edildiğini bilmemiz açısından önem arz etmektedir.Bu nedenle çerez türleri; sürelerine göre, kullanım amaçlarına göre ve taraflarına göre olmak üzere üçe ayrılmaktadırlar. Sürelerine göre çerezler de kendi içerisinde ikiye ayrılmakta olup oturum çerezleri ve kalıcı çerezdir. Oturum çerezleri; Geçici çerez olarak da adlandırılan oturum çerezi, mevcut oturumun devamlılığının sağlanması amacıyla kullanılmaktadır. Kullanıcı internet tarayıcısını kapattığı zaman geçici olan oturum çerezleri de beraberinde silinmektedir. Kalıcı çerezler ise; internet tarayıcısı kapandığında da silinmeyen, belirli bir zamanda veya belirli bir süre sonra kendiliğinden silinmektedir. Bu çerez vasıtasıyla kullanıcı, ziyaret etmiş olduğu bir internet sitesi her ziyaret ettiğinde kullanıcıya ait işlenen verileri sunucuya iletilmektedir. Bu sebeple, kalıcı çerezler bazen izleme çerezleri olarak da isimlendirilmektedir.
Kullanım amaçlarına göre çerezler de kendi içlerinde 4’e ayrılmaktadır; Kesinlikle Gerekli Çerezler (Zorunlu Çerezler); İnternet sitesinin çalışması için gerekli olan çerezlerdir. Söz konusu çerezler kullanıcı tarafından talep edilmiş olan bir bilgi toplumu hizmetinin (gizlilik tercihlerinin hatırlanması, form doldurma, log-in olma gibi) yerine getirilebilmesi açısından zorunlu olarak kullanılmaktadırlar. Genel kapsamda açık rıza dışındaki işleme şartlarına gidilen çerezler türleri olarak değerlendirilebilirler. Zorunlu çerezlerin engellenmesi yada izin verilmemesi durumda, söz konusu internet sitesinin bir takım hizmetleri sağlayamayacak ve bazı bölümleri çalışmayacak olup bu çerezler pazarlama amacıyla kullanılmamalıdırlar. İşlevsel Çerezler; web sitesi yahut uygulamalarda kullanılan kişiselleştirmek için ve tercihlerin unutulmaması ve hatırlanması için kullanılan çerezlerdir. Bu çerezler zorunlu çerezler dışında kalan fonksiyonları ve işlevsellikleri sağlamak için kullanılmaktadır. İlgili kişinin bir bilgi toplum hizmetini açıkça talep ettiğinin açıkça bulunmadığı durumlarda ilgili kişinin açık rızasına dayanılması gerekmektedir. Performans- Analitik Çerezler;İnternet sitelerinde, siteyi kullananların davranışlarını analiz etmek için istatistiki ölçümüne imkân sunan çerezlerdir. Bu çerezler, sitenin daha iyi olabilmesi için sürekli kullanılmakta olup bu duruma reklamların ilgili kişiler üzerinde olan etkilerinin ölçümü de dâhildir. İnternet sitesi sahipleri yönünden, siteyi ziyaret edenlerin sayılarını tahmin etmek, bir internet sayfasına götüren en önemli arama motoru anahtar kelimelerini tespit etmek veya internet sitesinde gezinme durumunu izlemek için kullanılmaktadırlar. Reklam/Pazarlama Çerezleri; bu çerezler ile internet ortamında kullanıcıların yapmış oldukları çevrim içi hareketleri takip edilerek, izleyerek kişisel ilgi alanlarını belirleyip belirlemiş oldukları bu ilgi alanları hakkında internet ortamında kullanıcılara reklam gösterilmesi hedeflenmektedirler. İnternet ortamında bu kadar reklam türü bulunmasına rağmen en çok tercih edilen reklam türünün çevrim içi davranışsal reklamcılık olmasının asıl sebebi kişilerin eğilimlerine, tercihlerine göre reklam yapılabilmesi ve reklam veren açısından zaman ve maddi kaynakların daha verimli kullanılabilmesidir. Çevrim içi davranışsal reklamcılık uygulamaları; kişilerin internette bulunmuş oldukları süre boyunca yaptıkları faaliyetlerinin izlenmesi ve bu faaliyetlerin analiz edilerek profil haline getirilmesi, profilleme yapılan kişinin de uygun reklamlarla eşleştirilmesi yapılarak yapılan bu eşleştirme neticesinde söz konusu reklamların ilgili kişiye gösterilmesi aşamalarından oluşmaktadır.
Taraflarına Göre Çerezler ise birinci taraf ya da üçüncü taraf olması durumu, yani internet sayfası ya da etki alanı yerleştirdiği çereze göre değişiklik göstermektedir. Birinci taraf çerezler, doğrudan kullanıcı tarafından ziyaret etmiş olduğu internet sayfası yani tarayıcının adres çubuğunda gösterilen URL (ornek.com.tr) tarafından yerleştirilmektedir. Üçüncü taraf çerezlerse kullanıcı tarafından ziyaret etmiş olduğu internet sitesinden (ya da etki alanından) farklı bir kimse tarafından yani üçüncü bir kişi tarafından yerleştirilmektedir[1].
[1] https://www.kvkk.gov.tr/